Ang Paglalakbay

Ang Paglalakbay

Isang umaga ng Disyembre, habang ang Bapor Tabo ay naglalakbay sa Ilog Pasig ay hirap na hirap sa pagsalunga sa mauli-uling agos nito. Ang bapor Tabo na may anyong mabigat at may karumihan ay ibig magpanggap na siya ay maputi, maharlika at pormal sa pagpupumilit niyang lumakad nang mabanayad. Itinuturing itong Daong ng Pamahalaan.
Sa ibabaw ng kubyerta ay makikita sina Donya Victorina, Don Custodio, Padre Salvi, Padre Sibyla, Padre Camorra, ang nangangalirang na si Padre Irene, Ben-Zayb, ang mag-aalahas na si Simoun at ang ibang makapangyarihan, mga mayayaman at kinikilala sa lipunan. Sa kanilang paglalakbay, pinag-uusapan nila ang tungkol sa pagtutuwid ng Ilog Pasig, habang sila ay dumaraan sa mga nahuhutok na kawayanan na nasa ibayong pampang. Sa bagay na ito, iminungkahi ni Simoun na nararapat lamang daw na magbukas ng isang tuwid na kanal mula sa pagpasok ng ilog hanggang sa papalabas na daanan sa Maynila, at upang makatipid ang pamahalaan, pagawin nang sapilitan ang mga bilanggo at kung kulang pa, pati mga bata, matatanda, lalaki at babae ay patrabahuhin din.
Tinutulan ito ni Don Custodio sapagkat ayon sa kanya, ito ay maaaring pagmulan ng paghihimagsik. Mag-alaga na lamang daw ng itik na siyang tinutulan naman ni Donya Victorina. Sa ilalim ng kubyerta ay naroon naman sina Isagani, Basilio, Kapitan Basilio na kasama ang mga maleta, bagahe, mga alagang manok at iba pa pang mga kalakal. Pinag-uusapan naman dito ang tungkol sa binabalak nilang pagtatayo ng Akademya ng Wikang Kastila na ang magtuturo’y kalahating Pilipino at kalahating Kastila at ang bahay na gagamitin ay kay Makaraeg, hanggang sa madako ang usapan kay Paulita Gomez at Donya Victorina, hanggang sa dumating si Simoun na nagsabing hindi pa niya nararating ang bayan nina Basilio sapagkat ang lalawigang ito ay mahirap at di makabibili ng alahas. Waring dinamdam ito ni Isagani kaya nagwikang hindi nila kailangan ang hiyas.
Habang nag-uusap, inanyayahan ni Simoun na uminom ng serbesa ang dalawang estudyante ngunit tumanggi ang dalawa. Nawika tuloy ni Simoun ang sinabi ni Padre Camorra na kaya tamad ang mga Pilipino ay dahil palainom ito ng tubig at hindi serbesa. Kaagad itong sinagot ni Basilio na kung siya ay iinom ng tubig, sa halip na serbesa, sila ay magtatagumpay at walang maririnig na alingasngas at dinagdag pa ni Isagani na ang tubig ay matabang at naiinom, ngunit nakapapawi ng alak at serbesa at pumapatay ng apoy, kapag pinainit ay nagiging singaw, kapag pinagalit ay nagiging dagat na malawak at minsang nagwasak ng sangkatauhan at nagpayanig sa buong daigdig.
Lihim na humanga si Simoun at natigil ang usapan nang dumating ang isang utusan upang tawagin si Isagani. Siya ay pinatawag ni Padre Florentino . Di umano, ang paring ito ay anak ng mayamang angkan na nagpari dahil sa pangako sa kanyang ina, kahit na siya ay may kasintahan.Si Isagani ay inaruga niya na ayon sa ibang matatabil ang dila ay anak niya sa dating katipan nang ito ay mabalo, at ayon sa iba ay anak ng isang pinsan niyang babae sa Maynila.
Nang pumunta si Padre Florentino sa itaas ng kubyerta, ay tapos na ang mainit na pagtatalo. Siya ring sungaw ni Simoun na ayon sa kanya, kung wala raw alamat ay walang kwenta sa kanya ang alinmang pook. Sa pagkakataong ito, isinalaysay ng kapitan ang alamat ng Malapad na Bato, na ayon sa kwento ay pinamumugaran ng tulisan. Nabanggit din ang alamat ni Donya Geronima na alam na alam ni Padre Florentino. May isang estudyanteng nangakong pakakasal sa kanyang iniibig na dalaga ngunit di natupad ang pangako. Ang dalaga ay nanatiling naghintay hanggang sa siya aytumanda na. Nabalitaan nito na arsobispo na pala ito sa Maynila. Pinuntahan ng dalaga ang arsobispo upang tuparin nito ang naturang pangako. Inihanda ng arsobispo ang kweba at doon niya pinatira ang matandang dalaga hanggang sa ito ay namatay at doon na rin inilibing. Nabanggit ni Simoun kay Padre Salvi na higit na mainam kung si Donya Geronima ay inilagay sa beateryo tulad ng Sta. Clara.
Upang mabago ang usapan, naikwento ang alamat ni San Nicholas na nagligtas sa isang intsik sa mga buwayang naging bato nang magdasal ang nasabing intsik.
Sa mga sandaling yaon, dumaraan na sila sa Makiling na napuputungan ng maputing ulap at sa kaliwa nama’y makikita ang pulo ng Talim at ang Susong Dalaga na may anyong nakalimbutod na pinagkunan ng kanyang pangalan. Sa bahaging ito, tinanong ni Ben-Zayb kung saan binaril si Crisostomo Ibarra labintatlong taon na ang nakalilipas na agad namang itinuro ng kapitan. Diumano di raw nakita ang bangkay ng binata kaya iyon ang pinakamurang libing. Namutla si Simoun na ipinalagay ng kapitan na ito ay nahihilo dahil sa paglalakbay.